بخشی از مطلب
سرای سادات (بازار پنجه علی): این سرا نشان از معماری نیمه اول دوره قاجاریان دارد. بنا را باید مجموعه ای از دوسرای کوچک و بزرگ دانست که در طرفین کوچه ای شکل گرفته است. کوچه که نیمی از آن سرپوشیده است، از معابر عمود بر راسته بازار است که از میانه بنا می گذرد.
 
سطح صحن هر دو سرا از تراز کف راسته بازار پایین تر است. این کیفیت علاوه بر آنکه فضایی همساز با آب و هوای یزد فراهم آورده، ارتباط فعال دو سرا از زیر کوچه را میسر نموده است. سرای بزرگتر صحنی کشکولی شکل دارد. سکویی که بر گرداگرد صحن قرار گرفته و حجره های طبقه بالا را به هم پیوسته بدان صورتی پلکانی بخشیده است. سطح این سکو با کف راسته بازار تقریباً هم تراز است.
 
 
 
دستگاه ورودی سرا دالان کوتاهی است به ارتفاع دو طبقه که از راسته بازار آغاز می شود. دهانه دالان به ایوان مرتفعی شباهت یافته که با قاب مستطیل شکل رخ بام صحن را شکسته و خود به قاب های متعددی تقطیع گشته و آهنگ افقی نما را به عمودی بدل کرده است. دیگر دهانه های دور صحن در بالا و پایین کمابیش هم اندازه اند، حتی در جبهه مقابل ورودی نیز جز اندکی افزایش دهانه حجره و زینت های آجری در لچکی های قوس آن تغییر چندانی در نما رخ نداده است.
 
بلندی بناهای اطراف دیواره ای برای بام سرا فراهم کرده است. این دیواره را در دور تا دور بام هر دو سرا امتداد داده و به هم پیوسته اند. حوض چلیپا شکل زیبایی با چهار باغچه در اطرافش طراوت را به این سایه گیری می افزاید.
 
 
 
حجره های غربی صحن در طبقه پایین طویل ترند و از زیر کوچه تا جوار سرای کوچک تر امتداد می یابند. بیشتر آنها پستو دارندو یکی از آنها از کنج صحن سرای دوم سر در می آورد. راهرو طویلی در کنج جنوب غربی صحن بزرگتر دو سرا را به هم مرتبط می سازد.
 
سرای دوم سرایی است ظریف، با صحنی کشکولی شکل، صحنی است پلکانی و فرونشسته با سکویی که حجره های بالایی را به هم می پیوندد. نمای صحن در اینجا ساده تر است. حجره ها در دو طبقه از کنار صحن تا لبه های زمین امتداد می یابد. در نتیجه حجره های شمال صحن بسیار عمیق تر است.