باغ های ایرانی یا در زمین مسطح بنا می شدند و باغ های دشتی بودند، یا در زمین شیب دار که امکان می داد باغ را با آبشارها و درخت های بیشتر زیباتر بسازند مثل باغ تاج نطنز، باغ شاهزاده ماهان و باغ تخت شیراز یا بعضی باغ های مازندران. در باغ ایرانی توجه خاصی به شکل های هندسی می شد و شکل مربع که فاصله بین اجزاء باغ را به طور ساده و روشن نشان می داد از اهمیت خاصی برخوردار بود. به وقت کاشتن درخت، نخستین گام، دقت در تعیین فاصله محل کاشت از هرطرف بود و بدین ترتیب مربع هایی شکل می گرفت که از هر طرف که نگاه می کردند، ردیف درختان را می دیدند.فاصله میان درختها بسته به نوع درختان، مثلا اینکه توت و گدو باشند یا آلو سیاه و آلو زرد و سیب، یا درختان به اصطلاح بی یخ به معنای درختان بی ثمر و سیاه درخت، متفاوت بود. مثلا در یک کرت در میان درختهایی مثل پسته که دیرتر به ثمر می رسند گاه هلو می کاشتند. هلو در عرض 6 تا 7 سال از بین می رفت و درختان اصلی تازه پا می گرفتند. درختها را چه درهم و چه جدا، روی خطوط عمودی، به شکل مربع می کاشتند.
یک اصل مهم دیگر در باغسازی ایران باز بودن چشم انداز اصلی به شکل مستطیل کشیده بود. در این باغ ها، در مقابل بنا، فضای باز و کشیده ای بود که درست در چشم انداز اصلی واقع می شد. در این فضا درختان بلند نمی نشاندند. معمولا گیاهانی می کاشتند که زیاد بلند نشوند و منظر باز را سد نکنند و در عین حال همیشه زیبا باشند.گیاه زمینه معمولا اسپست (نوعی یونجه) بود که حالا چمن جایش را گرفته است.بنا را در نقاط مختلف باغ می ساختند. مثلا گاه بنای اصلی در وسط باغ بود و از چهار طرف دیده می شد و بناهای فرعی و سردر در اطراف بودند. یا بنای اصلی باغ یک طرف بود و بناهای فرعی در اطراف، با دو راه متقاطع، و منظر اصلی در امتداد محور طولی باغ بود.در باغ هایی نیز کوشک به نسبت یک سوم در امتداد محور طولی قرار داشت و بناهای اندرون را در طرف خلوت باغ قرار می دادند و منظر اصلی در جهت مخالف اندرون بود. باغ طرف اندرون هم میان کرت و هم سایر اجزاء را داشت اما پشت آن مسدود بود، مثل باغ دلگشا.نوعی باغ هم بود که در پشت بنای اصلی آن یک حیاط بسته بود و روبه جلو منظر داشت اما در پشت بنا، فقط حیاط خلوت و گوشه دنجی بود، مثل باغ ارم شیراز، باغ مزار کاشان و سروستان فارس. باغ هایی نیز بودند که علاوه بر باغ اصلی، یک باغ بیرونی هم داشتند که کلی تر و عمومی تر بود و بعد از عبور از آن وارد باغ اصلی می شدند مثل باغ دولت آباد یزد که در جلوی آن باغ بهشت آیین بود. باغ جهان نمای شیراز هم باغ بیرونی داشت که اینک به صورت کارخانه در آمده، اما هنوز هنوز قسمت اصلی آن مانده است.در جلوی بعضی از باغ ها نیز یک دربند یا یک بست یا جلوخان وجود داشت مثل باغ شاهزاده ماهان.اما در تمام این باغ ها، در مقابل بنا حتما کرت بود با فضای مستطیل کشیده که در آن آبنما یا استخر می ساختند. هیچ باغی بدون این فضای باز نبود (مگر اینکه از زمان احمدشاه به بعد احداث شده باشد) برعکس میان کرت در خیابانهای فرعی نیز که به صورت منظم و مربع یکدیگر را قطع می کردند، انواع درختان دیگر کاشته می شد و این خیابان بندیها را به شکل مربع مربع تقسیم می کردند. معمولا اندازه کوشک باغ ها بین 12 تا 20 متر بود و بزرگترین آنها در مورد کوشکهای مدور، هشت گوش، گوش یخ یا مربع به 25 متر هم می رسید.
و.....
فهرست مطالب
کلمه باغ
باغ های سلطنتی
باغ سازی در ایران
ميان کرت
تقسیم بندی چهارتایی
معماری باغ ایرانی
نظم باغ و اصول طراحی باغ ایرانی
تقارن
مرکزیت
ریتم
استقلال فضاها از همدیگر
تنوع در وحدت، وحدت در تنوع
طبیعتگرایی و بهرهگیری از منظر
ویژگیهای مشترک باغ ایرانی
تقسیم باغ به چهار بخش
استفاده از خطوط راست در طراحی
المان ها
رابط نزدیک با طبیعت
آب؛ عنصر مقدس
باغ سازی در بعد از اسلام
برخی خصوصیات باغ ایرانی
برخی خصوصیات باغ ایرانی
ويژگي هاي كالبدي باغ ایرانی:
قدمت باغ های ایرانی:
گونه شناسي کالبدی
گونه شناسی عملکر
دوره های مهم باغ سازی ایران
دوره هخامنشیان ( 6 ق م)
ویژگیهای دوره هخامنشی
دوره ساسانیان ( 3 – 7 م)
ویژگهای دوره ساسانی
دوران پيش از مغول
ویژگی های دوران پيش از مغول:
دوره مغول (از7 ه ش)
دوره صفویان(10-11ه ش)
دوره صفوی
دوره زندیه
دوره قاجاریان (12ه ش)
ساختار باغ ایرانی
رابطه بیرون و درون
مظهر آب
راهها
رنگ
وسایل باغ
مراسم ویژه
نتیجه گیری:
و.....
منابع